فلسفه عقاید و خلاصه نظریات بودا از کارما تا نیروانا – بودا یا تاثاگاتا کیست ؟

خلاصه نظریات بودا : یکی از بزرگ ترین و درخشان ترین نام ها در فلسفه شرق نام بودا است. حتی افرادی که از فلسفه و تفکرات او اطلاعاتی ندارند ، با اصطلاحات مشهوری نظیر مدیتیشن ، کارنا و نیروانا آشنایی دارند. اما چه باور ها و تفکراتی در ورای این اصطلاحات و دنیای شگفت انگیز بودا وجود دارد؟ در این مقاله سعی میکنیم به زبان بسیار ساده وخلاصه به این موضوع بپردازیم و این مسائل را تا جایی که بشود ساده و خلاصه اما کامل توضیح دهیم. با ما همراه باشید‌.

در این مقاله صرفا به صورت بی طرفانه نظریه های گوئاتما بودا بیان میشود و قصد هیچ طرفداری یا تخریب این نظریه ها را نداریم.

 

آداب و رسوم ایرانیان باستان در نوروز – فال حافظ از چه سنتی آمده؟

فیلم هایی که به نظر مارتین اسکورسیزی باید ببینید – فیلم پیشنهادی کارگردان مطرح اسکورسیزی

باور ها و خلاصه نظریات سقراط – زندگی ، مرگ ، لقب ، سم و آخرین سخن سقراط

فرانسوا ماری ولتر که بود ؟ – خلاصه نظریات ولتر به زبان ساده

خلاصه نظریات فارابی – ابونصر فارابی که بود و چه جایگاهی در فلسفه دارد

 

بودا کیست ؟ خلاصه نظریات بودا چه بود ؟

بودا مردی مقدس در سرزمین های مشرق زمین است. در دیرباز و دوران باستان وی در سرزمین هند ، در سفر (هرچند کم مسافت) بوده و به ارشاد مردم میپرداخت. معمولا به او با عنوان “تاثاگاتا” اشاره  میشود. به معنی “کسی که رد شده است” و این طور توصیف میشد که روح او سالیان بود به آخرین تکامل نیروانا رسیده بود و دیگر در دنیای مادی حضور نداشت.

به صورت بسیار خلاصه ، هدف از آموزه های بودا ، رسیدن به بهترین غایت نیروانا است. جدا از این ها آنها تلاش به یادگیری منشا درد و رنج انسان ، طبیعت هویت شخصی ، و پروسه ی کسب دانش در خصوص نکات مهم جهان میپردازد. جا دارد روی نکات مهم تاکید کنیم. چرا که بودا ابدا فکر خود را درگیر نکاتی که به نظر او بدیهی بوده یا مهم نبوده ، یا آنقدر پیچیدگی داشتند که جوابی مشخص نداشته باشند نمیکرد. او حتی پاسخ سوالات در این باره را نیز نمیداد. این شاید به نظر ویژگی خوبی نباشد ، اما یکی از قوی ترین ویژگی های بودا محسوب میشود. چرا که به خوبی میتوان تاثیر درگیر شدن فلاسفه با این امور را در فلسفه ی مدرن مشاهده کرد.

 

خلاصه نظریات بودا

از آنجا که بودا در گذشته های بسیار بسیار دور زندگی میکرده است ، تفکرات او به صورت کامل و مطمئن مشخص نیست‌. و بحث زیادی در میان پیروان او وجود دارد و در نتیجه فرقه های متفاوتی از تفکرات بودا در کل قاره آسیا منتشر شده است‌. اما پیروان باور دارند چهارچوب کلی تفکرات بودا باید شامل عناوین زیر باشد.

• راه میانه
• چهار درستی شریف
• راه هشتگانه شریف
• مدیتیشن
• سه نشانه ی وجود
• پنج مجموعه از وابستگی
• ریشه وابستگی
• کارما و تناسخ
• و مهم تر از همه نیروانا

در این مقاله تا جای ممکن برخی از این نکات را به صورت خلاصه برای شما معرفی میکنیم.

 

راه میانه

بودا بر روی آموزه های خود نام “راه میانه” گذاشته بود. در Dhammacakkappavattana Sutta داماکاکاپاواتانا سوتا بیان شده است که این نام گذاری به این علت بوده است ، که تفکرات بودا میان تعصبات ریاضت مرتاض ها و حسگرایی هندو ها بوده است.

در دوران بودا متفکران هندی تاکید زیادی روی ریاضت داشتند. باور داشتند فرد باید به طور کامل رسیدگی به بدن خود را کنار بگذارد. به نوعی باید درد بکشد. یکی از عام ترین روش های مرتاض ها تحمل گرسنگی زیاد بوده است. باور داشتند این ریاضت باعث آزاد شدن ذهن از بدن می شود. اما بودا با استدلالی ساده ولی منطقی این باور ها را رد کرد.

بودا باور داشت که مغز و در نتیجه ذهن در سر انسان قرار دارد. در نتیجه مغز با بدن ارتباط دارد. در نتیجه یک بدن که دچار سوتغذیه شده باشد ، جلوی پیشرفت و توسعه ی مغز در نتیجه ذهن را میگیرد. در کل تمرکز بودا روی ثروت یا فقر نبود. بلکه تمرکز او روی واکنش های انسان در مقال شرایط متفاوت بوده است.

 

درستی های شریف

در ادامه خلاصه نظریات بودا ، به درستی های شریف میپردازیم . چهار درستی شریف همواره به عنوان مرکز ایده های بودا شناخته شده است.

گاها به آنها با نام درستی های جامع شریف هم اشاره میشود.

اولین درستی “دوکا dukkha ” نام دارد. در لغت دوکا به عنوان درد کشیدن یا ریاضت معنی شده است. که از عدم رضایت از زندگی ریشه میگیرد. برخلاف باور مرتاض ها این درد نباید بسیار فیزیکی باشد ، به نوعی این درد از عدم آسایش از زندگی باید ناشی شود. و این آسایش نیز نباید به عنوان آسایش رفاهی یا مالی قلمداد شود. بلکه این نارضایتی باید از آگاهی فرد از فناپذیری پدیده های پیرامون و خود زندگی پدید آید. یعنی به طور خلاصه و ساده ، از این که زندگی ابدی نیست ، از ادامه ی ان ناراضی باشیم و درد بکشیم. دوکا بسیار مهم است چرا که شرط تمایل به نیروانا است.

دومین درستی این است که این عدم آسایش ، از شرایط خاصی پدید آید ، بیشتر از روی “tanha تانها” یعنی هوس و ” avidya اویدیا ” یعنی جهل.

سومین درستی این روند است که با از بین بردن هوس و جهل ، دوکا متوقف میشود.(niroda نیرودا اتفاق میافتد).

در آخر به عنوان چهارمین درستی این واقعیت قرار دارد ، که از طریق مسیر هشتگانه میتوان از درد کشیدن ها جلوگیری کرد. این مسیر شامل موارد زیر است

• دیدار نیکو
• نیت نیکو
• گفتار نیکو
• کردار نیکو
• احتمالات نیکو
• تلاش نیکو
• آگاهی نیکو
• مدیتیشن نیکو

پس از این که فرد زندگی درستی را پیشه کرد ، نیروانا رخ میدهد. یعنی فرد مانند شمع خاموش میشود و چرخه مرگ و زندگی را میشکند. کلمه ی نیروانا یعنی نابود سازی. یعنی فرد تمامی موارد زیر را نابود سازد.

• طمع
• نفرت
• آلودگی
• سه قدرتی که به سمسارا samsara قدرت میدهند.
• مدیتیشن

براساس باور های بوده جهان با فیزیک و ماده توصیف نمیشود و با زنجیره به هم مرتبطی از پروسه ها توصیف میشود. نابودسازی ریاضت نیاز به دانش عمیق از واقعیت ها (همین پروسه ها) دارد.با وجود این که منطق و طریقت های فلسفی برای درک طبیعت انسان و دنیای اطراف ما نیاز ایت. اما اینها برای برطرف سازی ساختار های ذهنی اشتباه و پیش قضاوت های ما ناکافی است.در نتیجه همواره برای درک بهتر وقایع طبیعت ، باید هم از فهم و هم از مدیتیشن استفاده کرد. بودا باور داشت باید با مدیتیشین ذهن را تربیت کنیم. تا پذیرای واقعیت های جهان اطراف ما باشد. بدون هیچ پیش داوری و پیش ساختاری که روی نتیجه گیری های ما تاثیر بگذارد.

 

آناتا anatta

بر اساس باور بودا ، موجودیت پیچبده جوهره و هویت ندارند. در نتیجه شخص نیز جوهره و هویتی ندارد. در نتیجه جزئی از شخص وجود ندارد که مداوم در حال تغییر نباشد و فناناپذیر باشد. در نتیجه هیچ بخشی در وجود اشخاص وجود ندارد که بتواند هویت او را در گذر زمان بیان کند. بر این اساس بودا باور داشتن که تغیبر کردن ، یکی از ریشه های درد است و سد اصلی در برابر آزادی و نیروانا محسوب میشود.

برای مثال ذهن همواره در حال دستور دادن است. دستوراتی می دهد که شرایطی را تغییر دهد.به نوعی شرایطی را که از انها ناراضی است را تغییر دهد. به خوبی مشخص است که انسان کنترلی روی خود ندارد.مانند یک چاقو که ان را میتوان در هر جهتی حرکت داد اما خود نمیتواند حرکت کند. یا انگشتی که با آن به هرجا میتوان اشاره کرد اما به خود نمیتواند اشاره کند.

جهان شناختی

در ادامه خلاصه نظریات بودا به جهان شناختی میپردازیم . در کالاماسوتا kalama sutta نوشته شده که بودا به جمعی از دهقانان بیان کرده بود که تنها چیزی که میتواند تفکرات و باور ها (علم و شناخت ) افراد را تایید کند و بر آن گواه باشد ، این است که آن شناخت ها بر اساس تجربه ی خود شخص به دست آمده باشد و نه از طریق عامل دیگری؛ به همین دلیل بودا با مکتب برهمن مخالف بود. چرا که باور داشت هبچ یک از پیروان این مکتب نمیتوانند ثابت کنند که به شخصه برهمان را تجربه کرده اند.

در ماجیمانیکایا Majjhima Nikaya یک دیالوگ از بودا آورده شده است که خطاب به راهبان خود گفته بود

 

“

راهبان ، آیا شما فقط از آن چیزی حرف میزنید که توسط خودتان شناخته شده ، توسط خودتان دیده شده و توسط خودتان یافت شده ؟

بله قربان

خوب است راهبان. این طریقه ای است که من به شما آموزش دادم . چیزی که قابل تایید و فهم است.چیزی که ما را به هدف میرساند و توسط هوشمندان درک میشود

Monks, do you only speak that which is known by yourselves seen by yourselves, found by yourselves?”

“Yes, we do, sir.”

“Good, monks, That is how you have been instructed by me in this timeless doctrine which can be realized and verified, that leads to the goal and can be understood by those who are intelligent

“

 

همچنین بودا پیروان خود را از بحث در خصوص مسائلی که بی ثمر است و آنها را از هدف آگاه سازی دور میکند ، بر حذر داشت.در دید او تنها مباحثی که به آگاه سازی در خصوص ازادی از ریاضت بودند اهمیت بحث داشتند. بار ها نوشته شده است که بودا از پاسخ گویی به سوالات بی اهمیت و ناشی از ” تفکر بدون منطق” امتناع میکرد.او باور داشت تفکر در این خصوص دید را وحشی ، و بی ثمر میکرد.

 

اخلاق

قوانین اخلاق بودا بر پایه کارما و نابودی ریاضت بیان شده است.برای این منظور بودا پنج مفهوم را عنوان کرد.

عدم قصد و انجام موارد زیر

کشتن

تجاوز

دزدی

دروغگویی

نوشیدن مشروبات الکلی

بودا تمام پیروان خود را از این مسائل برحذر داشت.

اهمیت این مسائل با کارما توضیح داده شد. این که اگر کسی یکی از این ارزش ها را زیرپا گذارد ، کارمای بد اتفاق افتاده و ثمره ی آن در زندگی فرد نشان داده میشود. یعنی به صورت بسیار ساده اگر بخواهیم بیان کنیم ، اگر کار بدی در حق کسی بکنید ، همین اتفاق برای شما هم می افتد. البته برای این کار ها نیت نهم است. یعنی اگر تصادفی یا بدون قصد ، حشره ای را بکشید ، کارمای بد اتفاق نمیافتد.

کارمای بد بر روی نیروانا هم تاثیر میگذارد. چرا که اگر کسی به قصد ارزشی را زیر پا بگدارد ، محکوم به ادانه ی تناسخ میشود و نمیتواند زنجیره ی تولد و مرگ دوباره را بشکند و از ریاضت رهایی یابد. چرا که این ها روی دید و اگاهی فرد تاثیر میگذارد و از خالص سازی ذهن و در نتیجه نیروانا جلوگیری میکند.

در ادامه از آنجا که در تداریس بودا مفهومی بر عنوان شخص وجود ندارد ، در نتیجه یک فرد آگاه هرگز خودخواهی نمیکند و امیال و اهداف خود را بر دیگران ترجیح نمیدهد ، چرا که یک شخص آگاه به خوبی میداند که مفهومی به عنوان شخص وجود ندارد که امیال آن اهمیت بیشتری از دیگران یا آزادی از ریاضت داشته باشد.

منبع باور ها ، فلسفه و خلاصه نظریات بودا : ویکیپدیا و کتب نام برده شده.